Maestro van Wittel: Hollandse Meester van het Italiaanse stadsgezicht, tot en met 5 mei in Kunsthal KAdE in Amersfoort

Kunsthal KAdE in Amersfoort omarmt verloren zoon Caspar van Wittel (1653-1736); de in eigen land weinig bekende succesvolle schilder van Italiaanse stadsgezichten.

Santa Maria della Salute
Caspar van Wittel, Santa Maria della Salute bij de ingang van Canal Grande. 1719-1722, The Earl of Leicester and the Trustees of Holkham Estate

Caspar Adriaensz. van Wittel werd onder armoedige omstandigheden, maar onder een gunstig gesternte geboren in Amersfoort. Als twintig-jarige reisde hij, voor de finishing touch aan zijn opleiding, naar Italië. De grote meesters van de Renaissance en het door zuidelijk licht beschenen landschap hadden grote aantrekkingskracht op jonge kunstenaars. Dat dit besluit bepalend zou zijn voor zijn carrière was te verwachten, maar dat hij de geschiedenis in zou gaan als Maestro Gaspare Vanvitelli; één van de grootste Italiaanse (…) schilders kwam voor hem zelf waarschijnlijk als een verrassing. Sterker nog: met zijn heldere op Hollandse stadsgezichten gestoelde vedute inspireerde hij Italiaanse schilders als Canaletto en Bellotto, bij wiens namen het publiek direct beelden van het Canal Grande voor ogen ziet. Dankzij Vanvitelli.

Zijn werken bevinden zich in belangrijke Europese collecties. Hoog tijd voor de in samenwerking met Museum Flehite gepresenteerde overzichtstentoonstelling.   

Van Amersfoort naar Italië

De bezoeker volgt Caspar van Wittel’s metamorfose tot Gaspare Vanvitelli. Er is aandacht voor zijn leertijd bij Matthias Withoos, die met een Gezicht op Amersfoort uit 1671 vertegenwoordigd is. Op zijn beurt leerde Withoos bij Jacob van Campen. De eveneens uit Amersfoort afkomstige uomo universale, die niet alleen vaardig was met het penseel maar ook met passer en lineaal. Geïnspireerd op de classicistische bouwkunst van Andrea Palladio, tekende hij het ontwerp van het Amsterdamse stadhuis, het huidige Paleis op de Dam.    

Je hoeft niet over een geoefend kunsthistorisch oog te beschikken om in het werk van Van Wittel invloeden van Jan van der Heyden en Gerrit Berckheyde te herkennen. Beide bekend van hun impressies van het trotse Amsterdamse stadhuis en de nog in ontwikkeling zijnde Amsterdamse grachtengordel. Zoals de helder belichte, uiterst realistisch weergegeven Gouden Bocht, waar zelfs nog enkele kavels braak liggen.

Berckheyde, Gouden Bocht
Gerard Adriaenszn Berckheyde, Gezicht op de Gouden Bocht in de Heerengracht (vanuit het Oosten) Rijksmuseum Amsterdam

In 1673 vertrekt Van Wittel met Jacob van Staverden naar Italië. Zoals vele andere Hollanders sluit hij zich aan bij de zogenoemde Bentveughels, een gezelligheidsvereniging met rituelen die vergelijkbaar zijn met die van hedendaagse studentenverenigingen. Er werd stevig gedronken en de leden kregen een bijnaam. Van Wittel werd ‘toorts’ genoemd. Zou hij roodharig geweest zijn?  De grijs gepoederde pruik, waarmee Luigi Vanvitelli zijn vader portretteerde geeft niets prijs van zijn echte haarkleur.

Luigi Vanvitelli, Portret van Gaspare VanVitelli, 1725. Accademia Nazionale di San Luca, Rome.

In mijn bespreking van de tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa kwam deze ‘Hollandse Club’ ook al ter sprake. De schildersbent vormde een belangrijk netwerk. Van Wittel kwam in contact met Lieven Cruyl en Abraham Genoels, tekenaars van topografisch werk en de werktuigbouwkundige Cornelis Meyer. In diens poging een pauselijke opdracht voor waterwerken langs de Tiber binnen te halen, vraagt hij Van Wittel om zijn bieding te illustreren.

Eén van zijn eerste geschilderde onderwerpen in Rome is een Gezicht op het Piazza del Popolo, dat Van Wittel daarna nog 15 keer ter hand zou nemen. De bezoeker ziet ook andere bekende locaties, zoals het Collosseum, de Villa Borghese, de Quirinaal, het Sint Pietersplein en de Engelenburcht. De tot de draad versleten, talloze malen herhaalde voorbeeldtekeningen zijn ook te zien.

C. van Wittel, Veduta met de Engelenburcht, pen en inkt op papier, 1706. Biblioteca Nazionale Centrale Vittorio Emanuelle II, Rome.
C. van Wittel, Gezicht op Rome met de Engelenburcht, ongedateerd, Musee des Beaux-Arts, Rouen

Van Wittel bracht ook het Romeinse platteland in beeld, Tivoli, de Campagna en Florence.

Caspar van Wittel, Gezicht op Florence vanaf de Via Bolognese, ca.1695. ©Devonshire Collection, Chatsworth.
Caspar van Wittel, Florence gezien vanaf de Via Bolognese, Museo di San Martino, Napels.

En hij reisde naar Napels en Venetië. Daar ontstonden de betoverende vedute van de San Marco en het Dogenpaleis, waargenomen vanaf het water. Indrukwekkend is het majestueuze doek van La Salute, de kerk op de kop van het Canal Grande. Dit gezichtspunt is door Canaletto en Bellotto thans overbekend, maar van Wittel zette de toon.  

Caspar van Wittel, Gezicht op de Salute en het Canal Grande Venetië, Biblioteca Nazionale Centrale Vittorio Emanuelle II, Rome.
Hans Wilschut, Salute, 2019. Archival print, Courtesy Galerie Ron Mandos.

Giovanni Antonio Canal genaamd Canaletto, De ingang van Canal Grande bij de Punta della Dogana en de Santa Maria della Salute, Rijksmuseum Amsterdam

Antonio Canal arriveerde rond 1719 in Rome waar hij kennismaakte met Van Wittels werk. In navolging van de Hollander begon ook hij impressies van het Canal Grande te schilderen. Reizigers die Italië tijdens hun Grand Tour aandeden namen zijn werk als souvenir mee naar huis. Aan zijn succes dankt hij de bijnaam Canaletto. Zijn neef, Bernardo Bellotto zag ook wel brood in dit onderwerp, dat hen was aangereikt door de pittore olandese met die onuitsprekelijke naam. Zijn bewonderaars noemden hem Gaspare Vanvitelli.

Dankzij contacten met Hollandse en Italiaanse kunstenaars kreeg Van Wittel toegang tot een netwerk van Romeinse opdrachtgevers als de  Sacchetti en de Colonna. Ook de Spaanse ambassadeur en latere onderkoning van Napels, Luis de la Cer, ducque de Medinacelli, behoorde tot zijn klantenkring. Voor hem schilderde van Wittel in 1696 vijfendertig vedute van Napels en omstreken. Romantische impressies, waarvan er enkele in de tentoonstelling te zien zijn.

Caspar van Wittel, Zicht op Sorento, ca 1700, Casa Medinaceli, Sevilla

Het succesverhaal van Caspar van Wittel wordt geïllustreerd met 45 schilderijen en gouaches en ca. 30 tekeningen uit binnen- en buitenland, naast werken van door Van Wittel beïnvloede Italiaanse kunstenaars.
De samenstellers van de tentoonstelling staat een ambitieus doel voor ogen. Met dit eerbetoon in zijn geboortestad willen zij Van Wittel een plek geven in de canon van de Nederlandse kunstgeschiedenis.

De foto’s die Hans Wilschut, in het voetspoor van Van Wittel maakte, verlenen de expositie een extra dimensie. In de spiegeltentoonstelling Stadsbeelden in Museum Flehite zijn t/m 19 mei meer foto’s van zijn hand te zien.

Caspar van Wittel, Gezicht op het Piazza del Popolo, 1718. Collectie Gallerie di Palazzo Zevallos Stigliano, Napels.
Hans Wilschut, Piazza del Popolo, 2019. Archival print, Couresy Galerie Ron Mandos.

Impressie van de tentoonstelling

Matthias Withoos, Gezicht op Amersfoort,1671, Museum Flehite Amersfoort

De presentatie van een historische tentoonstelling in Kunsthal kAdE, een podium voor moderne en eigentijdse kunst, wekt wellicht verbazing.  Wegens renovatie en gebrek aan plaatsruimte in Museum Flehite is dit retrospectief hier te zien. Vanaf de verhoging bij de entree, krijgt de bezoeker een mooie introductie. Met links het portret van Gaspare Vanvitelli, olandese Pittore, geschilderd door zijn zoon Luigi en rechts prominent het Gezicht op Amersfoort door Matthias Withoos. Wellicht mocht Van Wittel als schildersleerling wel een wolkje toevoegen, grapt de directeur van de Kunsthal Robbert Roos tijdens de preview. Tijdens zijn jonge jaren legde Withoos eveneens een impressie van de omgeving van Rome vast.

Caspar van Wittel, Gezicht op Amersfoort, ca.1712, Museum Flehite Amersfoort

Gaspare Vanvitelli maakte 40 jaar na vertrek een schilderij van zijn geboortestad. Had hij misschien heimwee? Het meest karakteristieke bouwwerk van de stad, de middeleeuwse koppelpoort, ontbreekt. Vond hij het te ouderwets, was hij het vergeten of riep het beeld onplezierige herinneringen op aan zijn jeugd in een huisje grenzend aan de stadswal. Zijn zoon Luigi noteerde: …ik ben nooit tot armoede vervallen, zoals onze goede vader toen hij klein was’… In de gouache uit 1712 is deze poort wel te zien.

De bezoeker ziet vervolgens Romeinse stadsgezichten door Van Wittel en collega’s als J.F. van Bloemen, vertegenwoordigd met een romantische, Poussin-achtige impressie van Het Collosseum en voornoemde topografisch tekenaars in wiens voetspoor Van Wittel zìjn stadgezichten, voorzien van kleur, tekende.  Op een blow-up van de Romeinse stadsplattegrond zijn de geschilderde locaties aangegeven.

Naast een geschilderde impressie van de Piazza Navona uit 1699 ligt  het getekende modello, waarin het met mathematische precisie uitgewerkte perspectief in een mooie diagonale lijn verloopt. Wegens deze kundigheid werd Van Wittel, aanvankelijke het enige Nederlandse lid van de Academia di San Luca, gevraagd als perspectief docent.

Caspar van Wittel, Piazza Navona, 1699. Collectie Thyssen-Bornemisza, Madrid.

Boeiend bijwerk

In Vanvitelli’s stadsgezichten, variaties op de nauwkeurig uitgewerkte topografische tekeningen, blijft de architectuur steeds hetzelfde, maar de stoffage is anders. Kleine figuurtjes op de pleinen of onder de bogen van het Colloseum, opgaand in alledaagse bezigheden als het aanprijzen van koopwaar, lopend of voortgaand in een draagstoel of naakt zittend in de zon.

Caspar van Wittel, Detail Gezicht op de Riviera di Chiaia Napels, Lampronti Gallery Londen
Caspar van Wittel, Detail Gezicht op de Riviera di Chiaia Napels, Lampronti Gallery Londen

Echo’s van het eigentijdse leven van alledag zien we terug in de fotobeelden van Hans Wilschut. Soms vond hij Van Wittels gezichtspunten met gemak terug, maar vaker met moeite en ongemak. Zoals zijn gezicht op de marinehaven van Napels, dat hij naar eigen zeggen met windkracht vijf, in een vervaarlijk heen en weer zwiepende hoogwerker, wist vast te leggen. Het resultaat wordt in dialoog met de  300 jaar oude geschilderde impressies gepresenteerd. Zo zie je dat Van Wittel het perspectief soms naar zijn hand zette, zoals in het Venetiaanse gezicht op de Basilica di San Marco die, om het beeld schilderachtiger te maken, dichterbij de Salute geplaatst werd.

Caspar van Wittel, De Darsena, Napels, ca. 1700 – 1718, Carmen Thyssen-Bornemisza Collection
Hans Wilschut, Darsena (Marine haven), 2019, archival print, Studio Hans Wilschut

Bij het riviergezicht van de Ripa Grande, de voormalige rivierhaven van Rome, doet het fotobeeld een beroep op het inlevingsvermogen van de beschouwer. Wilschut’s foto biedt een spannend zoekplaatje; de toenmalige loop van de Tiber is veranderd in een strook glanzend asfalt.  

Caspar van Wittel, Veduta van de haven van Ripa Grande, datum onbekend. Accademia di San Luca, Rome.
Hans Wilschut, opname van zelfde standpunt, Studio Hans Wilschut

Opdrachtgevers

Behalve voornoemde Italiaanse opdrachtgevers ontving Van Wittel ook opdrachten van Engelse reizigers. Zoals Thomas Coke. Eigenaar van het in Palladiaanse stijl opgetrokken landhuis, Holkham Hall in Norfolk. Het besluit van hedendaagse schoolverlaters om als backpacker de wijde wereld in trekken wordt niet door iedere vader en moeder toegejuicht, maar Thomas  Coke werd door zijn ouders juist op Grand Tour gestuurd om een beetje volwassen te worden. Thomas Coke, die desperately wenste dat zijn naam niet als Coke zou worden uitgesproken, maar als (fonetisch in het Nederlands) ‘Koe’k’, was idolaat van Italië, Italiaanse kunst en architectuur. De opbrengst van de verkoop van een map met originele tekeningen van Leonardo da Vinci, verschafte de middelen voor de bouw en inrichting van zijn landhuis. In de tentoonstelling ziet de bezoeker twee identieke gouaches uit de serie ‘Caprarola’; een uit het bezit van Thomas Coke. Mogelijk dacht een van Coke’s vrienden: dat wil ik ook!  Wellicht was het Lord Evremont, die aangestoken door Coke’s enthousiasme voor Italië, ook ging verzamelen.

Van diens Grand Tour is een nauwkeurig kasboek bewaard, waarin elke penny wordt verantwoord. Van een kop thee tot de aankoop van aquarellen en schilderijen van Maestro van Wittel en, bijzonder leuk, de aanschaf van een zilveren schaal als cadeau voor…. Gaspare Vanvitelli, met wie de reiziger bevriend was geraakt.

Caspar van Wittel Baai van Pozzuoli, privé collectie

In de laatste drie kabinetten ziet de bezoeker nog meer vedute van Van Wittel en werk van zijn navolgers. Het door hem uitgevonden Italiaanse stadsgezicht werd in de 18e en 19e eeuw ontzettend populair. In navolging van Vanvitelli ontstonden vele Romeinse, maar vooral Venetiaanse vedute, waarin Bellotto, Panini, Guardi en Canaletto bekend en succesvol zijn geworden.

Bernardo Belotto, ingang van het Canal Grande, gezien naar het Westen, datum onbekend. Courtesy Lampronti Gallery Londen.
Francesco Guardi, De ingang van het Canal Grande met de Santa Maria della Salute, Museum Boymans van Beuningen Rotterdam (Bruikleen dienst Cultureel Erfgoed)

Tijdens een recent verblijf in Los Angeles zag ik genoemde Italianen plus Amerikaanse navolgers in een charmante expositie in het museum van de Huntington Library. Hier wordt een link gelegd tussen het oude Europese Venetië en het ontstaan van het nieuwe Venetië, thans bekend als Venice. Een nieuw aangelegd  stadsdeel dat begin 20ste eeuw werd doortrokken met waterwegen.

In een brochure wordt dit ‘Venice of America’ in 1905, aangeprezen als een gezonde leefomgeving, dankzij het met zeewater van de Pacific gevoede kanalen: …’Those living in the vicinity will be practically immune from all contagious diseases’…Of dit laatste nog zo is valt betwijfelen, maar met medische klachten kun je op Venice Beach terecht bij de ‘Green Doctor’. Gekleed in een groen kostuum probeert hij klanten binnen te praten in zijn praktijk, waar ze hun klachten weg kunnen blowen. Lees elders op deze site meer over Los Angeles en The Huntington Library, waar u een trip kunt maken door de geschiedenis van het geschreven woord. 

Terug naar Amersfoort. Tenslotte nog iets over de waardering van Van Wittel. De laatste  tentoonstelling vond in 2002 plaats in Venetië; waar uitsluitend zijn Italiaanse periode werd belicht. Begeleid door een Italiaanse catalogus. De Nederlands-Engelse publicatie bij de Amersfoortse expositie geeft voor het eerst een overzicht van Gaspare Vanvitelli’s gehele oeuvre, van zijn leertijd en de invloeden die hij onderging.

Tegenwoordig een must: ook voor kinderen is een leuk boek verschenen van Maret van Esch, geïllustreerd door Marije Koelewijn, Caspar met de Oogjes. In het kinderatelier, kan worden gewerkt aan perspectief in een kijkdoos. In de kAdE Studio tenslotte wordt een film vertoond. 

Links:

Museum KAdE Amersfoort

Museum Flehite Amersfoort

Studio Hans Wilschut

Huntington Library, Los Angeles CAL

Tentoonstelling Catalogus: Maestro van Wittel, Hollandse Meester van het Italiaanse stadsgezicht, Kunsthal Kade Amersfoort, Bekking&Blitz Amersfoort, 2019

Napels zien en dan …..

……..gelukkig thuiskomen!!

                ………Torna a Surriento….. famme campá !..…

In 1902 werden deze dichtregels van Giambattista de Curtis door zijn broer Ernesto getoonzet in de ultieme Napolitaanse canzone. Dit woord te vertalen als smartlap zou een grove belediging zijn !

Beluister de versies van Luciano Pavarotti in duet met Meat Loaf of Andrea Boccelli

 

In de sixties weerklonk deze melodie in een hartstochtelijke remake van Elvis Presley: Surrender !

Dat Sorrento in vele toonaarden werd bezongen is geen wonder. Het bloemrijke, door azuurblauw water omspoelde Peninsola Sorrentina is een groot feest; althans voor de toeristen. De camerieri in de hotels en restaurants, gestoken in zwarte pakken en overhemden met lange mouwen, serverend in temperaturen van (nu al) 340, ervaren dat vast anders, al laten ze het niet merken. Tijdens een vakantieweek in Sorrento, zagen wij niets dan vriendelijke sorrisi !

Sorrento_Napels_baai_Vesuvius
Baai van Napels met Vesuvius, zicht vanaf Sorrento

Wanneer je je geen zomervakantie zonder zee kunt voorstellen is Sorrento een ideale bestemming voor kunst- en cultuurliefhebbers. Boek een hotel met toegang tot een privé strand. Zoals Palace Hotel Europa met zwembad en een lift die stopt in een spannende ondergrondse tunnel, aan het eind waarvan licht gloort en … de zee.

20160708_110104
Onderdoorgang naar golf van Napels

Culturele uitstapjes zijn vanaf Sorrento eenvoudig te maken met de Circumvesuviana, de trein met eindstation Napoli, die je naar de scavi van Pompeii en Ercolano (Herculaneum) brengt. Aan de pier van Sorrento varen ferry’s af en aan naar Napels, Procida, Ischia en het eveneens talloze malen bezongen Capri.

Wij begonnen de week met een bezoek aan het Museo di Capodimonte, het ‘rijksmuseum’ van Napels, hooggelegen in een mooi park. De draagvleugelboot brengt je vanaf Sorrento in een mezz’oretta, ‘n half uurtje, naar Napels. In plaats van het zoeken naar de metro (dove ?) en daarna de bus (come ?) kozen wij voor gemak. Een taxi bestuurd door een autista met het schizofrene karakter van een bandito en een pirata, bracht ons in een kwartiertje op onze bestemming.

Reggia_Capodimonte_Napoli
Museo di Capodimonte, Napels

De Farnese collectie, welke koning Karel III in 1734 van zijn moeder Elisabetta Farnese erfde, vormt de basis van dit enorme museum, eertijds het paleis van de koningen van het huis Bourbon. Behalve overdadig versierde vertrekken, waaronder een porseleinsalon in Chinoiserie stijl, vindt u hier topwerken van de vroege 13e tot in de 19e eeuw. In de collectie zijn schilders van naam vertegenwoordigd: Masaccio, Bellini, Parmigianino, Titiaan, Guido Reni, Caravaggio, Artemisia Gentileschi, Mattia Preti, Pieter Breughel de Oude en onze eigen Matthias Stomer uit Amersfoort, die als veel Nederlandse kunstenaars in de 17e eeuw naar Italië reisde en daar de rest van zijn leven bleef. In navolging van Caravaggio schilderde hij historiestukken met halffiguren, die dramatisch in chiaro-scuro belicht worden, zoals zijn Emmaüsgangers en Aanbidding der herders. Van een andere belangrijke fiammingho, Pieter Brueghel de Oude, bewaart het museum de Parabel van de Blinden.

Indrukwekkend zijn Massaccio’s Kruisiging, Titiaans Danaë en portretten van paus Paulus III. Zo ook Parmigianino’s, Lucrezia, naar wier beeltenis -ontdekte ik- de dochter van Paus Alexander VI in de tv serie de Borgia’s, onmiskenbaar gemodelleerd is. Hetzelfde blonde haar omzoomt het lieflijke, lichtroze getinte gezicht.

Parmigianino_Lucrezia
Parmigianino, Lucrezia, Museo di Capodimonte, Napels

Borgia_Lucretia_Lucrezia_tv series
Holliday Grainger as Lucrezia Borgia in The Borgias (TV Series, 2011)

 

 

 

 

 

 

 

 

Van documentaire waarde is Jacopo de’ Barbari’s Portret van Fra Luca Pacioli met zijn leerling Guidobaldo da Montefeltro, zoon van Federigo, hertog van Urbino, die in mijn bespreking van Fernando Botero in de Kunsthal binnenkort nog ter sprake zal komen.

De geleerde monnik Fra Pacioli is de personificatie van de nieuwe Renaissance mens. Hij publiceerde een wiskundige verhandeling gebaseerd op Euclides en was niet alleen de leermeester van Guidobaldo, maar eveneens van Leonardo da Vinci.

Ook Caravaggio’s Geseling van Christus, maakte veel indruk, maar Artemisia Gentileschi’s Judith en Holofernes sloeg alles. In andere schilderijen, waarin de bloedmooie oudtestamentische heldin figureert, toont zij triomfantelijk het reeds van de romp gescheiden hoofd van de vijandelijke legeraanvoerder. Hier bevindt de beschouwer zich midden in de crime scene, terwijl de brute moord wordt voltrokken ! Automatisch doe je een stap naar achteren om geen bloedspatten op je kleding te krijgen !

Gentileschi_beheading_Judith_Holofernes
Artemisia Gentileschi, Judith en Holofernes, Museo di Capodimonte, Napels

Behalve oude meesters zijn in Capodimonte ook 19e en 20e eeuwse meesters te zien, zoals Andy Warhols Vesuvius, uit 1985.

Warhol_Vesuvius
Andy Warhol, Vesuvius, Museo di Capodimonte, Napels

Een bezoek aan het Certosa van San Martino in de wijk Vomero is eveneens de moeite waard. Goed bereikbaar met de Funicolare. In dit kartuizerklooster wordt de geschiedenis van Napels aanschouwelijk gemaakt; daarnaast vindt u hier een keur aan Napolitaanse kerststallen. Rust even uit in de met marmeren zuilen omzoomde kloosterhof; het Chiostro Grande en geniet van het panorama; de golf van Napels met de Vesuvius, zoals u dat tot nu toe alleen van ansichtkaarten en reisfolders kende.

Napoli_golfo
Golfo di Napoli

Natuurlijk mag een bezoek aan het Nationaal Archeologisch Museum niet ontbreken. Na een bezoek aan Ercolano (Herculaneum) en Pompeii worden de blinde vlekken in uw voorstellingsvermogen hier ingevuld. Zoals de transparante tekeningen die je in populaire archeologie boekjes over foto’s met ruïnes kunt leggen. In het archeologisch museum vindt u de èchte dansende faun, waarvan u in de luxueuze gelijknamige villa in Pompeii een replica zag. 

House of the FaunAmphitheater, Faun Pompeii, Ancient, Pompeii Herculaneum, Italy Faunopompei,
House of the Faun Pompeii Herculaneum, Italy

 

Ook allerlei gebruiksvoorwerpen en huisraad, waaronder een schommelwiegje, sieraden en heel ontroerend: de gipsafgietsels van de slachtoffers die in hun vlucht werden ingehaald door de dood. Kort na de verwoestende uitbarsting van de Vesuvius in de zomer van het jaar 79 probeerden plunderaars nog kostbaarheden uit de bedolven steden op te diepen, maar in de loop der tijd raakten Pompeii en Herculaneum in de vergetelheid. Tot een boer in 1710, bij het slaan van een waterput op een aantal stukken gekleurd marmer stuitte. Het begin van de herontdekking van Herculaneum, dat, zo’n 25 meter onder het huidige nivo, onder een dikke laag lava, goed geconserveerd bleef. Voornoemde objecten en zelfs verkoolde broden en eieren bleven als bij toverslag eeuwenlang staan, alsof een spookachtig commando: ‘freeze !’ had weerklonken.

Bijzonder schokkend zijn de bewoners, die tijdens hun vlucht door de dood werden ingehaald; verstikt door een reeks pyroclastische golven. Aan de periferie van Herculaneum liggen ze nog steeds; gestold in doodsangst.

IMG_1812 kopie

Lopend door Herculaneum en Pompeii hoor je, wanneer je je fantasie laat werken, de karren ratelen over de met keien geplaveide straten; de uitgesleten sporen zie je nog. Voor mijn geestesoog zag ik ook antieke figuren eten in de thermopolia, de snackbars van de Romeinen, met de kruiken voor etenswaren nog in situ.

Beeldhouwer Igor Mitoraj (1944-2014) voegt aan de intrigerende resten van de oude stad een extra dimensie toe met zijn monumentale op de oudheid geïnspireerde sculpturen, zoals Ikaro Blu, op het Forum, de gevallen Icarus. Zijn beeltenis zou niet hebben misstaan op de cover van Kate Atkinsons, prijswinnende bestseller A god in Ruins.

 

Mitoraj_Ikaro Blu_Ikaro blue
Mitorai, Ikaro Blu

Voor een bezoek aan Pompeii by night, kunt u tijdens de zomermaanden op zaterdagavond terecht. Maar kom op tijd: omdat de entree dan € 2,– i.p.v. € 20,– is, staat er om 20.00 uur al een enorme rij wachtenden voor de biglietteria.

Voor wie niet naar Napels reist biedt de catalogus die in 2007 verscheen bij de tentoonstelling De laatste uren van Herculaneum, in Museum het Valkhof, een goed alternatief.

Sorrento is een prima uitvalsbasis voor excursies. Behalve in noordelijke richting kun je in zuidelijk richting Salerno de tempels van Paestum bezoeken of kiezen voor een bustocht langs de Costa Amalfitana. Rijd over de smalle kustweg met in de diepte de schitterende costa smeralda naar het pittoreske Positano. De locatie waar Francesca uit de film ‘Under the Tuscan sun’ haar Italiaanse vlam terugvindt, maar -niet ongebruikelijk bij ‘latin lovers’– in de armen van een volgende verovering. We reden door naar Amalfi, eertijds een belangrijke zeerepubliek. Bij de haven staat een standbeeld van Flavio Gioia, die volgens de overlevering in de 13e eeuw het kompas zou hebben uitgevonden. Een uitvinding die ook door Genua wordt geclaimd.

Amalfi, Duomo
Amalfi, Duomo

In Amalfi bezochten wij de Dom gewijd aan de heilige Andreas die gestorven is aan een X-vormig kruis. Zoals alle kerken in Italië, heeft ook deze, gesticht in de 9e eeuw, een lange geschiedenis. Achter de beroemde bronzen deuren met bijbelse scènes in de Lombardisch-Romaanse facade gaat een barok interieur schuil. Tussen de zuilen bevinden zich enkele spolia; antieke zuilen geroofd uit Paestum. ’s Middags gingen we op zoek naar de passeggiata costiera, een romantisch rotspaadje langs de zee, dat ik mij na 45 jaar nog goed herinner… Twee jonge informatrices van de locale VVV hadden geen idee, maar een paar oudjes wisten het (nog) wel; …’lí sopra l’acqua’… Zij wezen ons een met houten leuninkjes afgezet, onbereikbaar paadje langs de rotsen, vlak boven het water. Ook hier heeft de opwarming van de aarde toegeslagen; het zeewater is zodanig gestegen dat het paadje niet meer bereikbaar is. We konden er alleen nog maar naar kijken. Een diner bij ristorante Lo Smeraldino, naast de jachthaven maakte alles goed. Met uitzicht op het sprookjesachtige Amalfi, waar steeds meer lichtjes aangingen.

Amalfi_strand_zee
Amalfi

Wij moesten de cameriere, luisterend naar de naam Erasmo (ja, in Italië kan dat !) aansporen om de gangen snel achter elkaar te serveren. …’Non vi preoccupare, Signora’, als u de laatste bus mist breng ik u en vostra bella figlia persoonlijk terug naar Sorrento. Un vero cavaliere ! Jammer dat we toch nog op tijd waren voor de laatste bus!

Maak tenslotte ook een bezoek aan Capri. Diverse lijnen, waaronder de SNAV, varen af en aan met hydrofoils, afgeladen met toeristen. Koop uw tickets van te voren om op de dag zelf niet onaangenaam verrast te worden. Voor onze geplande terugreis met de laatste boot van 18.30 waren geen ticktets meer beschikbaar, zodat wij Capri al om 15.55 moesten verlaten. Wat gezien de drukte en hitte achteraf niet zo erg was. ‘Thuis’ konden we nog even zwemmen en chillen (in de woorden van dochterlief) bij ons hotel.

We keken terug op een spectaculaire rit met funicolare vanaf Marina Grande naar het hoger gelegen stadje Capri. We maakten een bloemrijke wandeling door pittoreske straatjes en via Via Krupp bereikten we de Giardini di Augusto met een betoverend panorama.

IMG_2008 kopie
Via Krupp

IMG_2004 kopie

 

 

 

 

 

 

In het nabijgelegen kartuizerklooster ontdekte een monnik bij toeval het maken van parfum (è vero ?). We lieten ons helaas verleiden tot de aankoop van een van de beroemde Profumi di Capri di Carthusia maar werden ‘geflest’ want bij gebruik bleek de geur met de frisheid van limoenen na enkele minuten reeds vervlogen !

Profumo di Capri
Profumo di Capri

Omwille van de tijd moesten wij jammergenoeg afzien van een bezoek aan Villa Jovis, het paleis van keizer Tiberius. De wandeling naar punta del Capo zou met 34o trouwens ook afzien zijn geweest. Toch hadden we de salto di Tiberio wel graag willen zien; de plek van waar hij ongewenste gasten via een valluik in het azuurblauwe water liet tuimelen. Dit azuurblauwe water kunt u bewonderen in de grotta azzurra. Sinds de tijd van de Grand Tours al een verplicht nummer. Het water neemt hier door lichtreflectie een heel bijzondere kleur aan; een mengeling van opaal, smaragd en aquamarijn.

In de 19e eeuw werd Capri een geliefde bestemming van kunstenaars en schrijvers als Alexandre Dumas, Oscar Wilde en de Zweedse arts en schrijver Axel Munthe. Evenals de Duitse industrieel Krupp werd hij verliefd op Capri en liet er een huis bouwen.Villa Michele is thans een museum. Laat u tenslotte door een van de talrijke schippers brengen naar een van de rotsstrandjes, waar je een verfrissend bad kunt nemen in het goddelijke azuurblauwe water.

Met het voorgaande heb ik u een impressie van Napels, Capri en het heerlijke schiereiland Sorrento gegeven. Wie de voorkeur geeft aan een kortere, poëtische impressie klikt hier voor de woorden van de gebroeders De Curtis !

De lokroep van het lied is even gestild, maar de herinneringen aan deze onvergetelijke reis beginnen zich nu al zodanig te nestelen dat wij een come-back niet uitsluiten !

Verder lezen:

Ph. Von Zabern, Verschüttet vom Vesuv: Die letzten Stunden von Herculaneum, Mainz am Rhein, 2006.

Links:

Fra Luca Pacioli:

Avondopenstelling Pompeii 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Geverifieerd door MonsterInsights