Tag: Hollandse Meesters

Dankzij een grote renovatie van het museum met de onuitsprekelijke naam, het Szépmüvészeti Muzeum in Boedapest, logeren ruim 80 Hollandse en Vlaamse topstukken tot en met 5 maart in het Frans Hals Museum. Conservator Marrigje Rikken heeft haar museum op eigen initiatief een mooi cadeau bezorgd ter gelegenheid van het 350^e sterfjaar van Frans Hals. De Hongaarse kerncollectie bestaat uit werken bijeengebracht door leden van de adelijke familie Esterházy. Van hen was prins Miklos II de grootste verzamelaar; in 1812 stelde hij zijn collectie, die behalve Italiaanse ook 263 Nederlandse stukken telde, open voor bezoekers. Sinds 1906 is de Esterházy collectie ondergebracht in het Szépmüvészeti Museum. Misschien minder bekend, maar qua grootte en kwaliteit kan deze collectie wedijveren met verzamelingen Hollandse en Vlaamse kunst in het Louvre, de National Gallery of de Royal Collection, die nu in het Haagse Mauritshuis te zien is.  Wie daar al genoot van de prachtige genreschilderijen van Johannes Vermeer, Gerrit Dou, Pieter de Hooch en Jan Steen, kan nu in Haarlem zijn hart weer ophalen. Behalve interieurstukken en portretten is hier een scala aan thematisch gepresenteerde 17^e eeuwse genres te zien. Portretten van onder andere Frans Hals, Anthony van Dyck, Jan Lievens en Johannes Verspronck, genrestukken van Jan Steen, Dirck Hals en Jan Miense Molenaer, stillevens van Willem Claesz Heda en landschappen van Salomon van Ruysdael en Jacob van Ruisdael en een betoverend winterlandschapje van Hendrick Avercamp. Evenals in het Mauritshuis zijn de werken in het Frans Hals Museum overzichtelijk in kleine zalen gepresenteerd. Uit de Hongaarse collectie die uitgegroeid is tot 400 Hollandse en Vlaamse stukken, zijn kunstenaars gekozen die een band hebben met Haarlem, destijds een belangrijk, vernieuwend kunstcentrum.

Zevenentwintig tekeningen van de hand van o.a. Jan de Bray, Hendrick Goltzius, Karel van Mander, Rembrandt van Rhijn en Frans Post verlenen de tentoonstelling een extra dimensie. Prachtig op lessenaars getoond in de Regentenzaal nodigen deze uit tot rustig kijken en genieten van de spontaan neergezette creatieve impressies. De tekening van Jacob Adriaenszn Backer van Het feestmaal van Antonius en Cleopatra doet mij denken aan een schilderij in de Royal Collection met het zelfde onderwerp door de Haarlemmer Jan de Bray, waarin Cleopatra een kostbare parel oplost in een glas azijn dat ze daarna opdrinkt. Van Adriaan van Ostade’s  tekening van een Boerenfamilie, ca. 1640 van zag ik ook een soortgelijke voorstelling in het Mauritshuis.

De  tekening van een Braziliaans landschap door Frans Post, wiens kortgeleden in het Haarlems archief ontdekte dier-tekeningen nu in het Rijksmuseum getoond worden, spreekt mij, destijds afgestudeerd op de Nederlands-Braziliaanse periode, zeer aan. De schilder bracht tussen 1636-1644 samen met Albert Eckhout in opdracht van gouverneur Johan Maurits de Braziliaanse flora, fauna en populatie in beeld. Van deze vroegste Nederlandse impressies van de Nieuwe Wereld bezit het Frans Halsmuseum ook een schilderij met Braziliaans landschap, door Frans Post. Een landschap met een groep zwarte slaven in de voorgrond en in de verte een soortgelijke hacienda als in de tekening, onder een -typisch voor Haarlem- lage horizon onder een bewolkte lucht.

Een veel gebruikte methode om schilderijen in dialoog naast elkaar te tonen is hier alleen gedaan met twee kerkinterieurs van de Nieuwe Kerk in Haarlem, door Pieter Saenredam uit respectievelijk 1653 (Boedapest) en 1652 (Haarlem). Gezien vanaf hetzelfde gezichtspunt, maar iets anders uitgewerkt; leuk voor het kijkspelletje: Zoek de Verschillen. De museumbezoeker zal het niet opvallen, maar Marrigje onthult een geheim: de geschilderde situatie komt niet overeen met de werkelijkheid. Wegens bezuinigingen is van de oorspronkelijke bouwplannen afgeweken. Het gebouw steunt op minder pilaren dan de architect Jacob van Campen had gepland, maar in deze  schilderijen heeft Saenredam, bevriend met Van Campen, de in werkelijkheid ontbrekende hoekpilaren wel aangebracht.

 

 

 

 

 

 

Er zijn meer voorbeelden van verwantschap tussen de Hongaarse werken en schilderijen uit de eigen collectie van het museum. Hierover worden de bezoekers middels de audiotour geïnformeerd en hopelijk geïnspireerd om ze, buiten de tentoonstelling, te gaan zien.

Laten we eens een kijkje in de tentoonstelling nemen. In de eerste zaal hangen twee portretten van Frans Hals. Het Portret van een man van ca 1752-53 valt mij direct op.  Qua uitdrukking en toets in de kleding lijkt dit wel een tweelingbroertje van een portret in de National Gallery van Praag, het portret dat Hals in 1645 schilderde van de 17^e eeuwse dandy Jasper Schade!  Hier hangen ook twee pendanten die Nicolaes Maes rond 1660 vervaardigde van het echtpaar Trip-De Geer. Drie jaar geleden waren zij ook te gast was maar dan geschilderd door Rembrandt, in de tentoonstelling Frans Hals. Oog in oog met Rembrandt, Rubens en Titiaan.

In het halletje naar de volgende zaal wordt de bezoeker verrast met een klein winterlandschapje door Hendrick Avercamp, Bevroren rivier met schaatsers, uit ca. 1620.  IJspret van de oud-Hollandse soort. Na enig speuren ontdekte ik niet het stereotype ontblote achterwerk van een gevallen vrouwelijke schaatser, maar wel de blote billen van iemand die in een provisorisch toilet in een omgekeerde boot, zijn of haar gevoeg doet! Daar tegenover hangt een enorme impressie van een 17^e eeuwse avifauna: Gevecht tussen een pauw en een haan, waarin een kansloze haan het onderspit moet delven. Melchior de Hondecoeter haalt hier al zijn ornithologische kennis uit de kast.

Hier hangt ook een werk van de man die beter bekend is als uitvinder van de brandspuit, Jan van der Heyden, die ons een blik vergund in een rariteitenkabinet. In zaal drie hangen wonderschone stillevens, zoals Stilleven met ham, zilveren karaf en roemer uit 1656 van Claesz Heda,  met een rauwe ham, niet negen maanden gerijpt zoals hedendaagse Italiaanse prosciuto, maar  zo’n 350 jaar later nog fris en smaakvol oogt: om zo in te bijten!

Interessant is het geslachte dier van Van Ostade. Even goed kijken om welk beest het gaat. Rechtsonder in het schilderij ligt het antwoord: een ossenkop. Elders in de vaste collectie bevindt zich een soortgelijk schilderijtje met een, ja met wat eigenlijk? Ook hier weer even goed kijken: het speeltje waarmee de kinderen in de weer zijn geeft het antwoord: een varkensblaas.

Zo’n opgespannen gedood beest met vele schakeringen bloedrood en oker: vlees, doortrokken met lillend vet, vormt tot de huidige dag een uitdaging voor kunstenaars. Behalve Van Ostade, waagde Rembrandt zich aan een dergelijk opgespannen kadaver en in navolging van deze 17^e eeuwse meesters ook Francis Bacon (die vast voor een varken koos), Chaim Soutin en Marc Mulders; google maar!

Wegens kwetsbaarheid veilig achter plexiglas worden twee kleinoden getoond; een welhaast minimalistisch stilleven met Twee walnoten door Adriaen Coorte uit 1702  en een Vanitasstilleven van de hand van Edwaert Collier uit 1675.

Bijzonder leuk zijn twee genrestukken uit Jan Steens Haarlemse periode: een Vrolijk gezelschap uit 1674 met zelfportret, en het Bordeel, uit de late jaren ’60 met prominent een dame van lichte zeden die het glas naar de beschouwer heft, terwijl de madam van het etablissement een heer, of liever, een manspersoon, binnenlaat. Leuk detail: het schilderij in het schilderij, waarin een wanbetaler na verleende diensten met een bezem wordt weggejaagd!  Er naast hangt een, in de wintermaanden actueel, werkje door Richard Brakenburgh,

Het Feest van Sint Nicolaas, van rond 1700, waarbij zijn grote voorbeeld Jan Steen niet ver weg is! Interessant detail in beide schilderijen is de bol die boven het vertrekt hangt. Dit functionele object, opgehangen om meer licht in huis te krijgen, vormde evenals spiegels een uitdaging voor de schilder om met de reflectie van de binnenruimte zijn kunnen te tonen!

 

In de volgende zaal hangt Jan Vermeers Gezicht op Haarlem vanaf de duinen van Overveen uit 1670. Deze zogenoemde ‘Haarlempjes’ waren een geliefd thema, er zijn twintig varianten bekend.

In de eigen collectie en in het Mauritshuis bevinden zich vergelijkbare stukken. Een wijds landschap onder een hoge wolkenlucht met links en rechts een buitenplaats en aan de lage einder als een baken voor de reiziger, de St. Bavo.

Leuk zijn twee landschapjes met herberg, beide de Zwaan geheten. Ze zijn niet toevallig gesitueerd aan het water, want reizigers arriveerden per trekschuit. Ze geven een interessant beeld van lang vervlogen tijden, waarin je zonder Van Gansewinkel maar moest zien hoe je van je afval afkwam. Vanaf het water in Cornelis Gerritz Deckers landschap met reizigers bij herberg ‘De Zwaan’, kijken we recht op de vuilstort, waar zich tussen het afval ook een afgedankt visvergiet bevindt!

Behalve Hollandse landschappen verzamelden de Esterhazy’s ook Italianiserende landschappen. Een geliefd genre dat niet alleen door schilders die naar Italië reisden werd beoefend, maar ook door thuisblijvers die de kunst afkeken van hun avontuurlijker kunstbroeders. Philips Wouwerman, expert op het gebied van paarden, situeert zijn Manege evenals Dirk Maas dat deed in zijn Italiaanse Marktplaats met ruiters in een mediterrane setting.

Boven een van de stalletjes hangt een buikfles uit Chianti, zoals die in de jaren ’70 in onze tienerkamers en in de pizzeria’s fungeerden als houders van druipkaarsen!

De doorloop naar de gouden zaal toont in een verstild hoekje, twee portretjes van Rubens en Jan Lievens; resp. Een koning en een Meisjeskopje.

De goudleerzaal tenslotte vormt de perfecte locatie voor het destijds hoogst aangeslagen genre, het historiestuk. Alle besproken genres waren in de 17^e eeuw populair, maar in ogen van kunstheoretici als Samuel van Hoogstraten en Gerard de Lairesse (thans te zien in RM Twenthe) was het historiestuk het belangrijkst. Stillevens en portretten vonden zij genres voor ‘zwakke geesten’, beoefend door ‘maar gemene soldaten in het veltleger van de konst’ .

Er hangt een prachtige Moeyaert, met De beker van Jozef gevonden in Benjamins zak uit 1627. Door hongersnood gedreven reizen de broers, die hun broertje Jozef jaren tevoren als slaaf verkochten, voor de aankoop van graan naar Egypte. Zij herkennen de tot onderkoning opgeklommen Jozef niet. Om ze een lesje te leren verstopt hij een kostbare beker in hun bagage. Hoe het verhaal afliep leest u in Genesis 37, 39-50.  Getroffen door de compositie in de stijl van de pre-Rembrandtisten, viel mij een gelijkenis op. Museum Catharijneconvent, waaraan ik als freelancer verbonden ben, bezit eveneens een werk van Moeyaerts hand: Abraham komt aan in het Beloofde land, waarin de schilder zichzelf en een aantal familieleden portretteerde. Zo’n portret historié was in de 17^e eeuw geliefd. Door zich in mythologische of bijbelse setting te laten vereeuwigen, presenteren de zitters zich als personen met dezelfde deugden als de gekozen mythologische figuren. Soms ook identificeerden zij zich, zoals in het Utrechtse schilderij, met het uitverkoren volk van Israël.

Het bijbelverhaal over Jozef en zijn broers leest als een roman en inspireerde niet alleen Moeyaert tot het schilderen van een hele serie, maar ook 17^e eeuwse en latere toneelschrijvers als Joost van den Vondel en de hedendaagse componisten Tim Rice and Andrew Lloyd Webber met hun musical Joseph and the amazing technicolor dreamcoat. 

De cluster van drie 17^e eeuwse schilderijen met het verhaal van  Tobias en de Engel kan als een stripverhaal gelezen worden.

 Onafhankelijk van elkaar schilderden Dirck Bleker, Pieter Lastman en Karel Dujardin verschillende episodes uit het apocriefe boek Tobith, dat verhaalt van de blinde Tobith, die zijn zoon Tobias op reis stuurt om een uitstaande schuld te innen. Onderweg dient zich een reisgezel aan; hij stelt zich voor als Azarias. Hij behoedt de jongeman voor gevaren en adviseert hem om de gal van een vis mee naar huis te nemen. Bij thuiskomst geneest Tobias daarmee de blindheid van zijn vader. Een destijds veelvuldig geschilderd verhaal, dat vooral bij calvinisten weinig bekend was. Hoe is dat zo gekomen? Het antwoord heb ik eigenlijk al gegeven: het is een apocrief verhaal. De reden waarom het bijbelboek Tobith in de kerken van de reformatie niet als canoniek geaccepteerd werd is dat er in dit verhaal gejokt wordt. De reisgenoot die zich letterlijk opwerpt als beschermengel, is de aartsengel Gabriël himself die zich uitgeeft voor een ander; incognito met hem mee reist en zijn ware identiteit pas op het laatst onthult. Gabriël heeft gelogen en dag mag niet!

Link: Tot 13 februari a.s. kunt u deze en andere werken zien in het Frans Halsmuseum.

Na bezichtiging van de genrestukken in het Mauritshuis, kan deze tentoonstelling als les 2 van de Hollandse schilderkunst van de 17^e eeuw worden beschouwd.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hollandse Meesters uit Boedapest in het Frans Halsmuseum tot 13 februari in het Frans Hals Museum.

 

Dankzij een grote renovatie van een Hongaars museum met onuitsprekelijke naam, het Szépmüvészeti Muzeum, logeren ruim 80 Hollandse en Vlaamse topstukken tot 13 februari in het Frans Hals Museum. Conservator Marrigje Rikken heeft het Frans Hals Museum op eigen initiatief een mooi (tijdelijk) cadeau bezorgd ter gelegenheid van het 350^e sterfjaar van Frans Hals. De Hongaarse kerncollectie bestaat uit werken bijeengebracht door leden van de adelijke familie Esterhazy, en vooral prins Miklos II.  Sinds 1906 is deze collectie Hollandse schilderkunst, aangevuld met ontbrekende stukken, ondergebracht in dit museum. Misschien is deze minder bekend, maar qua grootte en kwaliteit kan deze wedijveren met verzamelingen Hollandse en Vlaamse kunst in het Louvre, de National Gallery of de Royal Collection uit Londen, die nu in het Haagse Mauritshuis te zien is.

Wie daar al genoot van de prachtige genreschilderijen van Johannes Vermeer, Gerrit Dou, Pieter de Hooch en Jan Steen, kan nu in Haarlem zijn hart weer ophalen. Behalve binnenhuisscènes/interieurstukken en portretten, is hier een compleet scala aan thematisch gepresenteerde 17^e eeuwse genres te zien is. Portretten van onder andere Frans Hals, Anthony van Dyck, Jan Lievens en Johannes Verspronck, genrestukken van Jan Steen, Dirck Hals en Jan Miense Molenaer, stillevens van Willem Claesz Heda en landschappen van Salomon van Ruysdael en Jacob van Ruisdael en een betoverend winterlandschapje van Hendrick Avercamp. Evenals het Mauritshuis, met haar kleine kabinetten, zijn de werken in het Frans Hals Museum overzichtelijk in kleinen zalen gepresenteerd. Uit de Hongaarse collectie van 400 Hollandse en Vlaamse schilderijen, heeft conservator Marrigje Rikken kunstenaars gekozen die een band hebben met Haarlem, dat destijds een belangrijk centrum was, waar vernieuwingen in de schilderkunst plaats vonden.

Zevenentwintig tekeningen, van de hand van o.a. Jan de Bray, Hendrick Goltzius, Karel van Mander, Rembrandt en de hoofdrolspeler in de tentoonstelling in het Rijks,  Frans Post verlenen de tentoonstelling een extra dimensie. Prachtig op lessenaars getoond in de Regentenzaal, nodigen deze uit tot rustig kijken en genieten van de eerste spontane inval van genoemde kunstenaars. In de tekening van Jan de Bray van Cleopatra ….DIA  Herken ik een voorstudie voor diens prachtige schilderij met het zelfde onderwerp in de collectie… Evenals Adriaan van Ostade’s Boerenfamilie, uit de jaren 1640 van wiens hand nu een schilderij met soortgelijke voorstelling te zien is in de tentoonstelling Vermeer en tijdgenoten in het Mauritshuis ! De tekening van een Braziliaans landschap door Frans Post, DIA blz 123 wiens kortgeleden in het Haarlems archief ontdekte diertekeningen nu in het Rijksmuseum getoond worden, spreekt mij zeer aan. De schilder die samen met de protagonist van mijn afstudeerscriptie, Albert Eckhout, in opdracht van gouverneur Johan Maurits de Braziliaanse flora, fauna en bevolking in beeld bracht. Van deze vroege impressies van de Nieuwe Wereld bezit het Frans Halsmuseum ook een geschilderd Braziliaans landschap, uit 1656, de voorstelling wordt geflankeerd door groene coulissen, een groep zwarte slaven in de voorgrond en een hacienda/suikermolen in de verte en -typisch voor Haarlem- een lage horizon onder een bewolkte lucht. DIA zie download

 

Anders dan de thans veel gebruikte methode om schilderijen in dialoog naast elkaar te tonen, is dat in deze tentoonstelling alleen gedaan met twee kerkinterieurs van de Nieuwe Kerk, door Pieter Saenredam, waargenomen vanaf het zelfde gezichtspunt, maar met enkele verschillen, leuk voor het kinderspellteje: Zoek de Verschillen. De museumbezoeker zal het niet opvallen, maar Marrigje onthult een geheim: de geschilderde situatie komt niet overeen met de werkelijkheid. Wegens bezuinigingen is van de oorspronkelijke bouwplannen afgeweken. Het gebouw steunt op minder pilaren dan door de architect Jacob van Campen was gepland, maar in deze  schilderijen heeft Saenredam, die bevriend was met Van Campen, de in werkelijheid ontbrekende hoekpilaren wel aangebracht.DIA’s blz. nog aanvullen

Het Hongaarse exemplaar dateert van …. Het Haarlemse

Over meer parallelen tussen de Hongaarse werken en schilderijen in de eigen collectie van het museum, worden de bezoekers via de audiotour geïnformeerd en geinspireerd om deze elders in het museum te gaan zien.

 

Laten we nu even een kijkje in de tentoonstelling nemen. In de eerste zaal vallen twee portretten van Frans Hals op. ……, dat qua uitdrukking en toets in de kleding wel een tweelingbroertje lijkt van het portret dat Hals in …. schilderde van de 17^e eeuwse dandy Jasper Schade ! DIA Hier hangen ook de portretten die Nicolaes Maes in vervaardigde van het echtpaar Trip-De Geer. Dit echtpaar was hier ….. ook te gast in de gedaante van de door Rembrandt …., geportretteerden die hier 3 jaar geleden geschilderd door Rembrandt ook te zien waren in de tentoonstelling Hals, Rembrandt en Titiaan…In het halletje naar de volgende zaal wordt de bezoeker verrast met een klein winterlandschapje door Hendrick Avercamp, DIA ijspret van de oud-Hollandse soort, na enig speuren ontdekte ik niet de stereotype het ontblote achtereind van een onderuit gegane vrouwelijke schaatser, maar wel de blote billen van iemand die in een provisorisch toilet in een omgekeerde boot, zijn of haar gevoeg doet ! Daarnaast een enorme impressie van een 17^e eeuwse avifauna, met een pauw die een haan te grazen neemt, waarin Melchior de Hondecoeter alles van zijn ornithologische kennis uit de kast haalt… DIA Hier hangt ook een werk van de man die beter bekend is als uitvinder van de brandslang, Jan van der Heyden, die ons … eeuwen na dato een blik vergund in een rariteitenkamer…In zaal drie hangen wonderschone stillevens, zoals dat van Claesz Heda, DIA met een rauwe ham om rauw in te bijten, niet negen maanden gerijpt, zoals de thans populaire Italiaanse hammen, maar zo’n 350 jaar na dato nog net zo fris en smaakvol oogt !

Interessaant is het geslachte dier van Van Ostade…Even goed kijken om welk beest het gaat… rechtsonder ligt het antwoord: een ossenkop. Elders in de vaste collectie bevindt zich een soortgelijk schilderijtje van een…. ook weer goed kijken; het speeltje waarmee de kinderen in de weer zijn geeft het anwoord: een varkensblaas…DIA’s  Aanvullen  Zo’n geslacht opgespannen dood beest met vele schakeringen bloedrood vlees, doortrokken met lillend vet, vormt tot de huidige dag een uitdagend onderwerp. Behalve van Ostade, waagde Rembrandt zich aan een dergelijk opgespannen kadaver en in navolging van deze 17^e eeuwse meesters ook Francis Bacon (die indachtig zijn naam wellicht voor een varken koos), Chaim Soutin en Marc Mulders; google maar !

Wegens kwetsbaarheid veilig achter persplex worden twee kleinoden getoond een welhaast minimalistisch stilleven met twee walnoten door Adriaan Coorte, en een vanitasstilleven van de hand van …..

Bijzonder leuk zijn twee genrestukken uit Jan Steens Haarlemse periode,  met ….. waarin we het zelfportret van Steen ontwaren en het Bordeel, met een dame van lichte zeden liederlijk achterover hangt….. en binnenkort weer actueel een ontzettend leuk werkje door Van Brakenburg met een sinterklaasfeest, waarbij zijn grote voorbeeld Jan Steen niet ver weg is ! Interessant detail in beide schilderijen is de bol die boven het vertrekt hangt. Natuurlijk vormde deze functionele bol, bedoeld om meer licht in huis te krijgen, een leuke uitdaging voor de schilder om met licht en de reflectie van de binnenruimte zijn kunnen te tonen !

 

Jan Vermeers Gezicht op Haarlem, DIA waarvan in de eigen collectie een vergelijkbaar stuk en dat we ook kennen in een versie uit het Mauritshuis is hier prominent in de volgende zaal te zien. Fraai, wijds landschap onder een hoge wolkenlucht aan de lage horizon/einder als een baken voor de reiziger, de St. Bavo.

Leuk ook twee herbergscenes, beide de Zwaan genoemd, niet toevallig gesitueerd aan het water, waarover de reizigers per trekschuit werden aangevoerd. In tijden zonder Van Gansewinkel moest je maar zien hoe je van je afval afkwam. De ene grappig gezien aan de kant waar de vuilstort zich bevindt, tussen afgedankte huisraad ook een gebroken visvergiet !

Hier ook twee prachtige werkjes van Jan van Goyen en Porcellis, met, heel goed kijken, een schipbreuk…

Behalve Hollandse landschappen zijn ook Italianiserende landschappen te zien. Een geliefd genre dat niet alleen door Italiegangers als …. Werd beoefend, maar ook door thuisblijvers die zich inspireerden op de werken van hun meer avontuurlijke kunstbroeders.Wouwerman, expert op het gebied van paarden, situeert zijn manege in een Italiaanse setting, zo ook deed D. Maas, met zijn Italiaanse marktplaats. DIA Boven een van de onder tentzeil geplaatste stalletjes hangt een buikfles uit Chianti, zoeen, die destijds onze tienerkamers en de eerste pizzeria’s in ons land fungeerden als houders van druipkaarsen !

De doorloop naar de gouden zaal toont naast in een verstild hoekje, twee portretjes van Rubens en Jan Lievens; resp. Een koning en een meisjeskopje aanvullen

De goudleerzaal  vormt de perfecte locatie voor het destijds hoogst aangeslagen genre, het historiestuk. Alle voornoemde en navolgende genres waren in de 17^e e eeuw populair, maar in ogen van kunstheoretici als Samuel van Hoogstraten en Gerard de Lairesse (thans te zien in RM Twenthe) was het historiestuk het belangrijkst. Schilders van stillevens en portretten vonden zij genres voor ‘zwakke geesten’, beoefend door ‘gemene soldaten in het veltleger van de konst’ .

Er hangt een prachtige Moeyaert, met de broers van Jozef, DIA die op diefstal van een kostbare beker worden betrapt. Getroffen door de compositie in de stijl van de pre-Rembrandtisten, viel mij nog een gelijkenis op. Het bijbelverhaal over Jozef en zijn broers, dat leest als een roman, inspireerde niet alleen Moeyaert tot het schilderen van een hele serie, maar ook andere 17^e eeuwers als Joost van den Vondel en…..

Eveneens van Moeyaerts hand ook in het Catharijneconvent: Abraham komt aan in het Beloofde land, waarin de schilder portretten van hemzelf en een aantal familileden verwerkte. Dit zogenoemde Pourtret Historie was een geliefd genre in de 17^e eeuw. Een portret in mythologische of bijbelse setting, waarin geportretteerden zich al eigenaren van dezelfde deugden als die mythologische figuren afficheerden, of zoals in Utrecht, zich identificeerden met het uitverkoren volk van Israël.

Bijzonder leuk de cluster van drie versies van Tobias en de Engel. DIA blz. 94 Geschilderd door resp. D. Bleker, Pieter Lastman en Karel Dujardin, met verschillende episodes uit het apocriefe boek Tobith. Waarin de blinde Tobith zijn jonge zoon Tobias op reis stuurt om een uitstaande schuld te innen. Omdat reizen niet zonder gevaren is, dient zich onderweg een reisgezel aan. Deze maakt zich bekend als Azarias. Hij behoedt de jongeman voor gevaren. Hij adviseert de jongen om van een gevangen vis de gal mee naar huis te nemen. Bij thuiskomst geneest hij daarmee de blindheid van zijn vader. Een in de 17^e eeuw veel geschilderd verhaal, dat bij calvinisten echter weinig bekend is…

Hoe is dat gekomen ? Het antwoord heb ik hierboven eigenlijk al gegeven. Het is een apocrief verhaal. De reden waarom het bijbelboek Tobith in de kerken van de reformatie niet als canoniek bekend staat ligt in het feit dat er in dit verhaal gejokt wordt. De reisgenoot die zich figuurlijk als beschermengel opwerpt is de aartsengel Gabrieël himself die zich uitgeeft voor een ander, incognito met hem mee reist en zijn ware aard pas op het laatst onthult. Gabriël heeft gelogen, en dag mag niet !

Dit en veel meer is tot 13 februari te zien in het Frans Halsmuseum.

Na bezichtiging van de genrestukken in het Mauritshuis, kan deze tentoonstelling als les 2 van de Hollandse schilderkunst van de 17^e eeuw worden beschouwd/bekeken, een soort walk-in-closet, waar u door de intieme sfeer van de tentoonstellingszalen, de werken close-up kunt bekijken !