Kunsthal KAdE gevel met: Hank Willis Thomas, All Li es Matter, St. Louis, Missouri, For Freedoms’ 50 State Initiative, 2018. In collaboration with Projects+Gallery
Vlak voor de tweede Corona-sluiting loop ik op 4 november naar Kunsthal Kade. Het lijkt erop of uit een spreuk op de voorgevel een letter is gevallen… All LI ES MATTER, maar als snel realiseer ik me dat het een zinspeling is op de veelgehoorde leus Black lives Matter èn het land waar de leugen regeert: welkom in America today.
De tentoonstelling is in het licht van de bizarre verkiezingstaferelen van deze dagen actueler dan ooit. De getoonde kunstwerken evoceren soms in bedekte, maar veelal met openlijke verwijzingen de problemen van deze tijd. De bovenzaal is helemaal gewijd aan het probleem president Donald Trump. Al blijkt dat niet iedereen hem als zodanig zo beschouwt. In een vierluik van Trump-fan Jon McNaughton zien we Trump met wapperende kuif rijdend op een Harley Davidson met Melania op de sissy bar en in de achtergrond het Capitool.
Maar niet elke kunstenaar is geporteerd van de nog zittende president. In een video van Eugenio Merino, Freedom Kick, 2020 loopt een jongeman langs de gehate Mexicaanse muur om even later een partijtje voetbal te gaan spelen met ….. het keurig geverfde en gekapte hoofd van Trump!
In deze zaal heeft ook Andres Serrano’s fotoportret van de president een plek gekregen en diens meterslange verzameling All Things Trump; een netjes geordende uitdragerij van Trump parafernalia: bekers, gebruiksvoorwerpen, petten, tabloids met seksschandalen, trofeeën… you just name it! Ook jeugdportretten toen hij er nog lang niet (zo) gek uitzag! Objecten die bij mij veelal ergernis, maar soms ook lachlust opwekken, zoals een met Rosie O’Donnell als Scarlett O’Hara vozende Trump op de cover van een persiflage van Gone with the Wind; als Gone with the Windbags in 2007 gepubliceerd door MAD Magazine.
kiss and make up?
Al ruim vòòr de verkiezingsuitslag werd Trump met de afkondiging van fictieve nieuwe herdenkingsmomenten door een groep activistes afgeschreven.
Vanaf de verhoging blik ik de zaal in, waar de bezoeker in de vorige tentoonstelling Tell me Your Story ook al indringende beelden te zien kreeg. Impressies van de inmiddels in een nachtmerrie veranderende American dream. Deze keer is de impact nog heftiger. Midden in de zaal staat, neus in de grond en achterbumper omhoog, als een enorme totem de door de Afro-Amerikaanse kunstenaar Hank Willis Thomas nauwkeurig gereconstrueerde rode Dodge Charger; de scheurbak van de Dukes of Hazard. De populaire televisieserie, waar mijn zoontje in de vorige eeuw met rode wangen naar zat te kijken. Evenals hij en waarschijnlijk talloze andere kijkers, wist de kunstenaar destijds niet dat er behalve simpel vermaak in de tekst en de vlag op de auto ook nog betekenis zat.
De confederale vlag en het opschrift General Lee verwijzen naar het slavernij verleden. Toen hij dit besefte richtte Thomas de gecrashte Dodge op als monument voor een slaafvrije maatschappij. In de burgeroorlog van 1861-1865 moest General Robert E. Lee, opperbevelhebber van de Zuidelijke Geconfedereerde Staten het onderspit delven. Zijn overgave is de geschiedenis in gegaan als ‘a Suspension of Hostilities’; deze woorden gaf Thomas als titel aan deze ‘sculptuur’. Na de burgeroorlog werd de slavernij, waar Lee een voorvechter van was, afgeschaft
De tentoonstelling This is America is gebaseerd op de ervaringen en ontmoetingen van directeur Robbert Roos die vorig jaar een roadtrip door de VS maakte. De in de expositie getoonde geschilderde, gebeeldhouwde, geborduurde, uit collages opgebouwde en in video’s vastgelegde beelden wekken beurtelings belangstelling, verwondering en boosheid. Soms ook ontroering, zoals de video van Gregory Sale’s project Future ID’s. De voor de camera op het gevangeniseiland Alcatraz vastgelegde confessies van gedetineerden, hun saamhorigheid en hoop voor de toekomst maakten diepe indruk op mij.
Future ID’s project. Foto Marina Marijnen
Voor nà hun ontslag liet Sale de veelal kansloze gedetineerden een nieuwe identiteitskaart maken met het gedroomde beroep dat ze na hun vrijlating hopen uit te oefenen. En dat biedt perspectief, want niet alleen hun verblijf binnen de muren van de Amerikaanse gevangenis is troosteloos: hetzelfde geldt voor hun toekomst daarbuiten. Als ex-gedetineerden zijn ze in Amerika meer nog dan in Europa gestigmatiseerd voor het leven. Ze komen niet meer in aanmerking voor (de betere) banen; ze mogen niet meer stemmen en kunnen geen leningen of hypotheek krijgen. Tja, en dan? Aansluiten achter de rij van daklozen en verslaafden?
We zagen ze tijdens onze reizen door Amerika bij uitvalswegen staan. Niet alleen oude zwervers, maar ook jonge schamel geklede meisjes met kartonnen borden: I am Hungry. Na het aanpakken van een paar dollars gaven ze je nog een zegen mee: God Bless you! Want ook dat is Amerika.
Als achtergrond voor zijn nieuwe ID koos een van hen, Cuong Tran, Vincent van Gogh’s Slaapkamer uit 1888. Jammer dat Van Gogh dit niet meer kan meemaken: zijn werk als troost voor bedroefde harten! Subtitel van de brievententoonstelling die in het Van Gogh Museum nog tot en met 10 januari te zien is.
Een rondgang door de zalen biedt verontrustende beelden van de dagelijkse realiteit in Amerika. Tot voor kort het land dat voor (bijna) de hele wereld hèt ijkpunt was op economisch en technologisch gebied, kunst en mode. Het land waar vrijheid en gelijkheid hoog in het vaandel staan. Althans in de grondwet. De expositie Tell me Your Story toonde ook al schokkende beelden van het tegendeel. Dareece Walker gaf in zwart wit een monumentale impressie van het gewelddadige politie optreden in Ferguson, met daarin centraal de bloedovergoten doodskist van Michael Brown, die in 2014 door de politie werd doodgeschoten. Bij het inrichten van die tentoonstelling begin dit jaar, was George Floyd nog in leven en vrijwel niemand wist van zijn bestaan (!). In de huidige tentoonstelling zien we wederom beelden van Black Lives Matter, en andere protesten tegen discriminatie, geweld en onderdrukking. Niet alleen van zwarte en gekleurde onderdanen, maar ook van minderheden als de oorspronkelijke bewoners van het continent en LHBt’ers.
Beelden van erbarmelijke omstandigheden veroorzaakt door armoede, honger, verslaving en ziekte. Problemen die door het ontbreken van een nationaal programma voor Health Care alleen maar toenemen. Fijntjes geïllustreerd met een poster waarop een baby te zien is met opschrift:
De keerzijdes en de rafelranden van America today worden in beeld gebracht door kunstenaars die, aldus Robbert Roos, meer dan in Europa niet alleen in de geest politiek bewust zijn, maar ook hands-on. Zij uiten hun maatschappelijke betrokkenheid in beelden van de dagelijkse realiteit. En dat is in tijden van Trumps geschetter: America First: Make America great again, hard nodig. Nog steeds verbijsterend dat er miljoenen Amerikanen achter deze demagoog staan.
Alle genoemde minderheden en onderdrukte bevolkingsgroepen hebben in de tentoonstelling een stem en/of gezicht gekregen.
We gaan nog even naar de veelbesproken roestbruine muur tussen El Paso en Juarez, die Trump wilde versterken en uitbreiden. Die muur, in lokaal jargon aangeduid als de ‘cut-off’, werd overigens al in 1993 gerealiseerd, maar pas na 9/11 streng bewaakt. De tweedeling dateert van 1848, toen de helft van Mexico aan de VS werd verkocht, waarmee Californië, New Mexico, Arizona en Texas bij de VS kwamen. In het Amerikaanse El Paso en het aangrenzende Juarez heerst een vruchtbaar klimaat voor kunstenaars. Geïnspireerd door nostalgie naar de tijd van vòòr de afsluiting en boosheid daarover in de huidige tijd. Daarvan getuigen indringende murals van LosDos, achter welke naam een echtpaar schuilgaat, in het straatbeeld van El Paso, die in de tentoonstelling vertegenwoordigd zijn alsook het foto- en videowerk van respectievelijk Alejandra Aragon en Haydee Alonso.
LosDos, Sister Cities/Cuidades Hermanas, muurschildering El Paso.
In de tentoonstelling is ook werk van kunstenaars uit New Orleans te zien. De mooie, maar wegens haar koloniale geschiedenis beruchte, stad werd in 2005 zwaar getroffen door de orkaan Katrina. Ook Gina Phillips raakte haar huis kwijt. Met een speciale quilt-machine voorzien van een ‘lange arm’ tekent zij portretten met naald en draad op textiel dat door de relatie met bepaalde personen betekenisvol voor haar is.
Ook van de oorspronkelijke bewoners en de tot slaaf gemaakte nieuwkomers zijn interessante, kleurrijke en betekenisvolle werken te zien. Zoals de op de mythologische verhalen van haar voorouders in Dakota terratory geïnspireerde creaties van Julie Buffalohead. Van het konijn en de coyote die in die verhalen bedrieglijke personages zijn heeft zij haar handelsmerk gemaakt. Verwerkt in betekenisvolle scènes in acryl, inkt en grafiet op papier stelt ze ook het huidige debat over de status van indianen en de pijpleiding in North Dakota aan de orde, zoals Round 3: Counting Coup on Cheerleaders uit 2014.
Interessant is ook de kleurrijke collage van traditionele kleding van de uit El Paso afkomstige Troy Michie. In zijn werk staan vragen over ras, sekse en gender centraal in het licht van identiteit en macht. Middels Jeffrey Gibson’s ‘boksbal’ met veelzeggende titel: Can you feel it? worden deze kwesties eveneens aan de orde gesteld.
Troy Michie, Tacuche #4, 2019, kledingfragment en schoenen 
Jeffrey Gibson, CAN YOU FEEL IT? 2013. Collection of Leigh and Reggie Smith, Houston, Texas
Nazaten van de tot slaaf gemaakten zijn talrijk in de VS. Ook in Amersfoort wordt hun stem gehoord en hun kunst getoond. Zoals in de fotoreportages van verschillende Slave Rebellion Reenactment performances. Waarmee de slavenopstand van 1811 in het zuid-westen van New Orleans op initiatief van Dread Scott wordt herdacht. Niet zozeer om tegen bestaande slechte maatschappelijke ontwikkelingen aan te schoppen, zegt hij in het interview met Robbert Roos, maar met zijn performances wil hij dromen over een andere wereld gestalte wil geven. Voor dat doel bracht hij vijfhonderd mensen in historische kostuums op de been.
Catharine Opie maakt politieke collages en animaties geïnspireerd op vragen over de Amerikaanse identiteit en en andere maatschappelijke kwesties. In de tentoonstelling is een indrukwekkende animatie te zien, waarin het wapens regent!
Aan het einde van de rondgang, links van de rode Dodge hangt werk van Celeste Dupuy-Spencer. Posters en collages met knipsels en beeldfragmenten. Ook zij kaart met haar werk kwesties aan rond de rechtstaat, de democratie, het juridisch systeem en evenals Catherine Opie, de wapenlobby. Om haar boodschap extra kracht bij te zetten mag de bezoeker bij het verlaten van de tentoonstelling een poster meenemen. Ik kies van Celeste Byers, We Are American.
Celeste Byers, We Are American. Courtesy the Artist and Amplifier 
Catherine Opie, Untitled #1 (Political Collage), 2019 © Catherine Opie, Courtesy Regen Projects, Los Angeles
In het begeleidende boek staan veel interessante interviews van Roos. Zo sprak hij met Hank Willis Thomas, met wiens monument voor een slaafvrije maatschappij de bezoeker bij binnenkomst al kennis heeft gemaakt. Hij is een van de vertegenwoordigers van het For Freedoms-Project. Deelnemende kunstenaars proberen de Amerikaanse samenleving op een positieve manier te be-ïnvloeden.
Met een toepasselijke keuze uit de serie van vier For Freedoms Posters besluit ik mijn impressie van de tentoonstelling This is America. De poster die staat voor een grondrecht dat vandaag de dag niet alleen in Amerika en Frankrijk, maar (helaas) ook in ons land actueler is dan ooit:
Boek bij de tentoonstelling:
Robbert Roos, This is America, reisverslag van een road trip door de Verenigde Staten, Kunsthal; KAdE Amersfoort, september 2020
Link naar Kunsthal KAdE: This is America
Lees ook mijn bespreking van de tentoonstelling: Tell me Your story
En lees binnenkort meer over de tentoonstelling: Vincent van Gogh, troost voor bedroefde harten
