Deze tentoonstelling, waarmee het jubileumjaar wordt afgesloten, is gewijd aan de tot nog toe onderbelichte jaren waarin Vincent Van Gogh en zijn collega’s Charles Angrand, Paul Signac, Georges Seurat, Emile Bernard vanaf 1881 enkele jaren regelmatig gezamenlijk werkzaam waren aan de Seine.
Ze ontmoeten elkaar in het toen nog schilderachtige plaatsje Asnières ten noordwesten van Parijs. In Vincents tijd was het een geliefde groene plek waar stedelingen graag hun vrije tijd doorbrachten. Het gebied was nog maar kortelings ontsloten door het spoor en ijzeren bruggen.
Inmiddels heeft de tijd deze situatie ingehaald. Door verstedelijking en industrialisatie restten van dat ooit pittoreske plaatsje slechts impressies op de schilderijen van Van Gogh en zijn schilders-vrienden. Van hun hand zijn 75 werken uit topmusea en privécollecties bijeengebracht. Een aantal daarvan uit privécollecties was niet eerder te zien. In deze schilderijen zie je niet alleen indrukken van de oprukkende moderne geïndustrialiseerde tijd, maar ook sporen van de verschillende stijlen waarmee deze kunstenaars elkaar onderling beïnvloedden. Dat Vincent tijdens zijn Parijse jaren volop experimenteerde in de stijlen van zijn collega’s is bekend. Ook in deze expositie zie je nu eens een impressionistische toets, dan weer een gestippeld werk of een doek waarin de invloed van Emile Bernard -en daarmee van diens vriend Paul Gauguin- herkenbaar is.
Aan het begin van de opstelling hangt een daarmee contrasterend vroeg Parijs werkje van Van Gogh dat in grijs-, groen en bruintonen nog helemaal in de geest van de Haagse School gedaan is: Aan de rand van Parijs, uit 1886, De daarin prominent neergezette wandelaar is wellicht Van Gogh zelf, want in die jaren liep hij dagelijks naar Asnières.
Op de oevers van de Seine en het eiland La Grande Jatte vonden de schilders tal van motieven, waaronder zich verpozende Parijzenaars. Georges Seurat, Paul Signac en in navolging ook Charles Angrand stippelden er in de pointillistische stijl lustig op los, resulterend in verrukkelijke, zonovergoten doeken met zeilboten op de Seine.
1. Georges Seurat, De Seine bij La Grande Jatte, 1888, Olieverf op doek, 65 x 82 cm, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, Brussel
2. Charles Angrand, De Seine bij Courbevoie: La Grande Jatte, 1888, Olieverf op doek 50 x 60 cm, Particuliere collectie
Bernard werkte zijn onderwerpen heel anders uit: in grote kleurvlakken binnen duidelijke contouren. Het lijkt wel of de kopjes daardoor in reliëf zijn uitgevoerd, maar bij nadere beschouwing zijn de deze toch helemaal plat. Het zogenoemde cloisonnisme, waarin je de werkwijze van Paul Gauguin herkent.
Dit schilderij wordt evenals andere werken in de expositie, getoond naast een oude foto waarop je de destijds geschilderde industriële gebouwen en bruggen herkent.
Tussen de werken van voornoemde namen springt een doek van wellicht de minst bekende van het stel, Charles Angrand in het oog. De Seine bij zonsopgang, 1889, van de Associaton des Amis du Petit Palais in Geneve. Een minutieus gestippelde betoverende impressie van de morgenstond. Het rimpelloze wateroppervlak, aan de skyline tekenen zich vaag de schoorstenen van de industriële bebouwing af en iets links van het midden alleen een klein, als door een aureool van licht omgeven vissersbootje. Prachtig; bij de aanblik ervan word je completely zen!
Drieluiken van Vincent van Gogh
Van Vincents hand worden drie drieluiken getoond. Deze doeken had hij bewust als ensemble gecomponeerd in de hoop ze als zodanig te verkopen, maar dat is in zijn tijd niet gebeurd. En daarna evenmin; uit verschillende collecties zijn ze alle negen nu voor het eerst weer samen te zien.
Elke set heeft een eigen sfeer: het drieluik met impressies van La Grande Jatte is schetsmatig; de doeken die in Clichy ontstonden zijn frisgroen van tint en de werken die in Asnières ontstonden zijn levendig van karakter. De Wandelende vrouw in een tuin en Rivieroever in de lente lijken wel Monets of Renoirs! Zie het zelf.
De bezoeker krijgt een goede indruk van de jaren waarin Van Gogh en zijn tijdgenoten hun schetsboeken meenamen naar Asnières. In de 75 werken legden zij hun aan de waterkant opgedane impressies in kleurrijke werken vast.
Beelden van een veranderende wereld, waarin de natuur en de opkomende industrie soms samengaan, maar waarin de natuur vaker plaats moet maken voor de moderne tijd. Zoals subtiel verbeeld in Vincents doek met Bruggen over de Seine bij Asnières waarin je boven het water met de voor de dagjesmensen klaarliggende bootjes, een trein over de spoorbrug ziet razen. In andere werken heeft de moderne tijd helemaal de overhand gekregen, zoals in Fabrieken bij Clichy uit het Saint Louis Art Museum in Missouri. Van harte aanbevolen: Vincent van Gogh aan de Seine tot en met 14 januari in het Van Gogh Museum.
