Zonnig gestemd bezocht ik tijdens een regenachtige dag de jaarlijks kunstbeurs de PAN in Amsterdam
Om in enkele uren mijn weg in het overweldigende aanbod van 2000 jaar kunstgeschiedenis te vinden koos ik water als leidmotief: de gemene deler van de schilderijenvan waarover ik deze winter lezingen geef bij de tentoonstelling La Grande Bleue in Singer Laren en Kinderen van de Haagse School in Museum Mesdag. Water was bijna overal te vinden. Variërend van diep donkerblauw tot smaragdgroen en vele gradaties daartussen. Mediterrane kusten onder oogverblindend zonlicht, met in badkleding gestoken zonaanbidsters en afgezien van opgestroopte broekspijpen, volledig geklede (mensen) kinderen op de qua temperatuur gematigder Noordzeestranden van Isaac Israëls.
Een werk dat op de huidige tentoonstelling in Singer Laren niet zou misstaan is van Roger Limousse (1894-1989) een paneeltje van slechts 33 x 22 cm Porte ouverte sur le Port aangeboden bij Drs. J.C. van Schaik, Zwolle. Dat geldt ook voor Frits Kleins impressie Bagneurs sur la plage mediterranée dat bij Dolf van Omme werd aangeboden. Voor Jasper van den Hams leuke Marokkaanse mediterrane Memories 47, kwam ik helaas te laat, maar Contempo Rotterdam heeft nog meer Van den Hams in stock! En ook Wim Oepts in expressionistische stijl geschilderde Huis in Zuid-Frankrijk, dat zo naar de museumzalen van Singer Laren had gekund, was door Arnold Ligthart reeds verkocht.
Wie geïnteresseerd is in de opbrengst van de verkopen verwijs ik naar de verschillende persberichten waarin persvoorlichtster Ingrid Looijmans tijdens het beurs verslag deed.
Warm of iets koeler: de zuidelijke en noordelijke impressies doen wat vrolijkheid betreft niet voor elkaar onder en qua gevarieerd schilderkunstig vakmanschap evenmin. Liefhebbers van realisme, impressionisme, fauvisme, kubisme, expressionisme en pointillisme vinden op de Pan allen wel iets van hun gading. Van Isaac Israëls met snelle toets gepenseelde impressies van Ezeltje rijdende kinderen in Scheveningen tot het pointillistische Gezicht op Vlieland door Ferdinand Hart Nibbrig bij Mark Smit.
Behalve deze kleurrijke modernistische werken zag ik bij Bijl van Urk een traditionele Zeegezicht van de Zeventiende-eeuwse meester Aernout Smit. Van de veelzijdige Jan Toorop, van wie Antes Art een betoverende Spiegel met Sirenen te koop werd aangeboden, zag ik een doek met Nettenboetsters in de schaduw van een bomschuit uit 1891. Van diezelfde tijd dateren twee piepkleine paneeltjes met een impressie van Delfshaven door Johan Barthold Jongkind die te koop zijn of waren bij kunsthandel Studio 2000 en Ivo Bouwman.
Naast geschilderde werken waarop water centraal staat, ontdekte ik bij Zerp Galerie verschillende interessante kunstige, volgens sommigen wellicht gekunstelde, foto’s van zeegezichten door Hans Withoos. Zijn Italiaanse foto’s waren enkele jaren geleden in Museum Flehite te zien. Op de Pan was zijn thema water. Gehuld in een met Delfts blauwe motieven gesierd gewaad situeert hij zijn Oyster Queen op een desolaat oesterveld.
Van Saskia Boelsums werden monumentale gefotografeerde impressies van dramatische wolkenluchten boven verlaten stranden gepresenteerd.
Bij Roger Katwijk trokken de inkjets van Tessa Verders gefotografeerde verstilde stranden eveneens mijn aandacht. Om even later te worden getroffen door Jimmy Nelsons foto’s van de mij welbekende Zeeuwse kust. Welhaast surrealistische foto’s van een groep figuren, of beter figuranten, in Walcherse klederdracht. In mijn herinnering bestaan ze nog, maar vandaag de dag zul je hen in Domburg en Oostkapelle tevergeefs zoeken. Als Fremdkörper, maar in het licht van de voltooid verleden tijd wel toepasselijk, zijn deze naast Egyptische en Romeinse Oudheden bij Mieke Zilverberg te zien.
Heel bijzonder is de op de schilderijen van Jacob van Ruisdael geïnspireerde kunstig geconcipieerde reeks foto’s van Laurence Aëgerter. Hoe moeten we deze werken, waarin het water de beschouwer letterlijk en figuurlijk tot aan de lippen staat, duiden? Dr. Christiane Hoefert van Bildhalle Zürich licht de totstandkoming van de werken toe. De fotograaf maakte de foto’s met behulp van een spiegel, waarin de wolkenlucht op het wateroppervlak gereflecteerd wordt. Aldus wordt een in mijn ogen dystopisch en gezien de klimaatveranderingen niet ondenkbaar, angstwekkend toekomstbeeld geschapen. Of de maker van deze reeks dit zo bedoeld heeft blijft in het midden.
Tot slot neem ik u nog even mee terug in de tijd. Bij een betrekkelijke nieuwkomer op de Pan, Van der Vorst uit Zeist ontdekte ik een leuk eveneens aan water gerelateerd werkje van Kees van Dongen uit 1925, die in deze editie van de Pan ruim vertegenwoordig is. Een moderne impressie van Leda en de Zwaan. Van Dongen situeerde het mythologische verhaal op het Lido van Venetië. Tegen het decor van la grande bleue, met een sfeervol zeilbootje in de verte, geeft de naakte Leda zich met jarretelles en hoge hakken, over aan de liefkozingen van een Zwaan. Voor wie ‘hun’ klassieken niet meer paraat hebben: om te ontkomen aan de priemende blikken van zijn jaloerse echtgenote Hera maakte de oppergod Zeus gebruik van steeds nieuwe welgekozen vermommingen om ongemerkt vreemd te kunnen gaan!
Met deze nabeschouwing van de inmiddels voorbije Pan probeer ik u vast te interesseren voor een bezoek aan de PAN 2024! De Pan 2023 was succesvol, maar ik heb uit betrouwbare bron vernomen dat nog lang niet alles verkocht is! Intussen nodig ik u uit om een van mijn lezingen bij te wonen, waarin u de hier besproken kunstwerken terug kunt zien.
