Los Angeles dankt haar naam aan de in 1781 gestichte Spaanse nederzetting, met een mond vol aangeduid als…El Pueblo de Nuestra Señora la Reina de los Ángeles del río de Porciúncula; het dorp van onze vrouwe de koningin der engelen van de rivier van Porciúncula.
Wanneer je niet houdt van kunst, surfen, jetlag of autorijden schrap L.A. dan gauw van je bucketlist. Los Angeles; een conglomeraat van vele stadsdelen, is doortrokken met freeways and highways. Soms wel 10 rijstroken in dezelfde richting. Anders dan in Nederland blijven de meeste weggebruikers gelukkig -op een enkele walmende pick-up na- wel netjes op hun eigen baan.
Van oost tot west en van zuid naar noord dragen ze kilometerslang dezelfde namen Imperial Highway, Santa Monica Freeway, Sepulveda, Rosencrans, Wiltshire en Broadway, waardoor je makkelijk op het verkeerde been gezet wordt over je locatie. Hoe vonden we hier jaren geleden zonder gps ooit de weg?!
Voor Europeanen is ook de manier waarop voorrang op kruisingen in de VS geregeld is verbazingwekkend. Bij elke intersection wordt gedisciplineerd gestopt, waarna geduldig wordt gewacht om in volgorde van aankomst door te rijden.
Wanneer je wèl van kunst, surfen en autorijden houdt, is Los Angeles een heerlijke bestemming. In januari is er kans op mooi voorjaarsweer, ook al zijn storm en regen niet uitgesloten. Beide weertypes maakten wij mee, maar het begon goed met een bezoek aan de Huntington Library, in San Marino. Geen saaie bibliotheek, maar een visual and intellectual feast zoals de website belooft. Hier maak je aan de hand van middeleeuwse manuscripten, vroege drukken en autografen een reis door de tijd van het geschreven woord. In de vitrines liggen religieuze, historische, politieke geschriften en authentieke versies van wereldberoemde publicaties. Van het 14e eeuwse Ellesmere Psalter tot een originele wiegedruk van de Gutenberg Bijbel uit 1455. Van Geoffrey Chaucer’s Canterbury Tales, tot Mark Twain’s handgeschreven concept van the Prince and the Pauper en zelfs een brief van Abraham Lincoln over de rassenkwestie; waarin hij tegelijkertijd beweert geen sociale en politieke gelijkheid tussen blank en zwart na te streven, maar hij voegt er in een adem aan toe dat hij gelooft dat ‘all men are created equal’…
In het voormalige woonhuis van Henry Huntington, de stichter van de bibliotheek, is zijn gematerialiseerde droom te zien: een kunstverzameling van wereldklasse. Gevolgd door de strenge blik van zijn zwaar bebrilde echtgenote Mrs Arabella Huntington. Met deze vermogende weduwe van zijn broer, ging Henry een leviraatshuwelijk aan. We dwalen door zalen met Europees meubilair en toegepaste kunst. We zien schilderijen uit de Italiaanse Renaissance en Vlaamse, Engelse en Franse topstukken. Rogier van der Weyden’s Madonna en Kind (1460), Thomas Gainsboroughs’ Blueboy (ca. 1770), portretten door Anthony van Dyck, landschappen van Turner en Constable, werken van Fragonard, Greuze en leden van de School van Barbizon.
Tot en met 25 februari is een kleine expositie van Venetiaanse Vedute te zien met werk van Antonio Canaletto en Bernardo Bellotto. Van deze meesters is tot begin mei ook werk te zien in een overzicht van Italiaanse stadsgezichten in Museum Kade in Amersfoort. Centraal staat de uit die stad afkomstige Caspar van Wittel, alias Caspare Vanvitelli, de trend-setter van Venetiaanse Vedute en inspirator van Canaletto en Bellotto, over wie binnenkort meer op dit blog.
Wie even wil bijkomen van al dit moois kan de natuur in. Geniet (in februari) van de geur van bloeiende mimosa. Rondom het neoclassicistische huis liet Huntington nòg een verzameling aanleggen: een reeks schitterende voorbeeldtuinen met vegetatie van alle continenten. Mijn favoriet is de Japanse tuin, met brug en letterlijk een authentiek Japans ‘open huis’ met rolschilderingen, geflankeerd door een keurig aangeharkte kiezeltuin, bij de aanblik waarvan je completely zen wordt.
Wanneer je na een dag cultuur happen trek hebt gekregen valt het niet mee om tussen de hamburgertenten en grills een naar Hollandse maatstaven gezellig restaurant te vinden. Houd je warme trui of jas maar aan wegens de veelal ijskoude airco’s. De menukaarten kunnen verwarrend zijn. Kies na de starter een entree wanneer je ook een hoofdgerecht wenst.
Ronduit deprimerend zijn de talrijke zwervers in deze stad; overlevend aan de zelfkant van de inmiddels non-existente American Dream. In Trouw en NRC las ik eerder reportages over de zwerverswijken, tentcities, in Los Angeles. Maar ook onder bruggen en viaducten pal naast de highways bivakkeren ze in van landbouwplastic en andere rommel geconstrueerde onderkomens. Bij kruisingen lezen we de noden van de outcasts, genoteerd op een stuk karton: I’m hungry, homeless, disabled. De gever van wat dollars, die ongetwijfeld worden omgezet in drank en drugs, krijgt een God bless you mee. Toegerust met deze zegen vervolgden wij onze trip.
Met een bezoek aan de Getty Villa in Malibu blijven wij in high spirits. In deze door oliemagnaat Paul Getty in 1974 gebouwde replica van de Villa dei Papyri in Herculaneum is zijn collectie Griekse en Romeinse oudheden ondergebracht. Ook deze locatie biedt een heerlijke combinatie van cultuur en natuur met uitzicht op de Pacific. De entree is gratis, maar aanmelden voor een betaalde parkeerplaats in de ondergrondse garage is verplicht.
In het museum dalen wij af in de onderwereld, waaraan tot en met 18 maart een verhelderende tentoonstelling gewijd is: Underworld; Imagining the Afterlife. De oude Grieken dachten aanvankelijk dat met de dood het leven definitief beeïndigd was. Een overtuiging die plaats maakte voor geloof in een leven na de dood. Daarvan getuigt een enorme roodfigurige grafvaas uit de 4e eeuw v. Chr., beschilderd met mythologische scènes.
Ook van de Etrusken en Romeinen, die eveneens geloofden in een leven na de dood, zijn vele topstukken te zien; en tot eind mei ook de tentoonstelling Palmyra: Loss and Remembrance, met tekeningen, prenten en foto’s daterend van vóór de verwoesting van deze belangrijke archeologische stad door IS.
In het Los Angeles County Museum of Art zetten wij onze culturele reis voort. In het Lacma is een keur aan Europese, Amerikaanse moderne en hedendaagse kunst te zien. Matisse, Paul Klee, Picasso, Pisarro, Marc Chagall, Rothko etc. You just name it.
In de 19e en 20e eeuw werd Europese kunst op grote schaal aangekocht door rijke industriëlen in de VS. Dat de Europese bron toen nog onuitputtelijk was, zie je ook in het Norton Simon Museum, een bij het Europese publiek wat minder bekend museum in Pasadena. Evenals de vele deelcollecties van het LACMA en de beide Getty musea gesticht door een puissant rijke captain of industry: Norton Simon, die scheepsladingen vol Europese kunst opkocht. Om de exodus van Europese kunst naar de Verenigde Staten en elders een halt toe te roepen werd in 1883 de Vereniging Rembrandt opgericht. Een selectie van kunstwerken die sindsdien met steun van de vereniging voor Nederlandse musea werd aangekocht was deze winter te zien in het Kröller Müller museum.
Maar dit terzijde. Terug naar Norton Simon, die o.a. verschillende werken van Vincent van Gogh wist te verwerven: een Portret van zijn moeder en dat van de provencaalse boer Patience Escalier uit 1888. De collectie telt eveneens drie werken van Rembrandt, waaronder het betoverende Portret van een jongen (ca. 1655-60) en een zelfbewust Zelfportret (ca. 1637) van de schilder in de bloei van zijn leven. Dit jaar wordt in het Rijksmuseum en andere Nederlandse musea zijn 350ste sterfjaar herdacht.
De Simon collectie bevat talloze moderne Europese kunstwerken. Een prachtig portret van Picasso, Woman with a Book, in wie de kenner het portret van een van Picasso’s vele geliefden herkent: Marie-Thérèse Walter. Ook veel werk van Dégas: gedaan in gouache, geschilderd en gebeeldhouwd, waaronder het beroemde met een echte tutu geklede danseresje. Simon’s collectie Aziatica tenslotte is overweldigend!
Voor eigentijdse kunst moet je zijn in het Moca en de Broad met een duizelingwekkende verzameling van contemporary art. Het is raadzaam tickets vooraf te boeken. Wanneer je deze musea op de bonnefooi bezoekt tref je, zeker in het weekend, een lange wachtrij!
Ga luisteren en kijken in Frank Gehry’s Walt Disney Music Hall. De architect ontwierp eveneens het Guggenheim Museum in Bilbao. Wij hoorden een prachtige uitvoering van Britten’s Peter Grimes, Serenade voor hoorn en tenor en Also Sprach Zarathustra van Richard Strauss, dat door de uitvoering van Deodato in mijn auditieve geheugen gebrand is. Adembenemend, evenals de locatie; het in ‘deconstructivistische’ stijl gebouwde onderkomen van het LA Philharmonic Orchestra. Niet lang na voltooiing in 2003, regende het klachten van omwonenden die verblind werden door de reflectie van de Californische zon op de metalen platen waarmee het gebouw bekleed is. Een speciale coating moest het euvel verhelpen….
En zo brak de laatste dag van ons bezoek aan; de grande finale: het Getty Centre, helaas onder Hollandse weersomstandigheden.
De puissant rijke Paul Getty stichter van de Museum Villa in Malibu, heeft voor dit door Richard Meier in natuursteen opgetrokken museum complex ook nog wat oudheden achtergehouden, zoals de Romeinse torso….
…..tentoongesteld op de bovenverdieping van het South gebouw tegen het decor van het omliggende landschap en de contouren Downtown Los Angeles.
In verschillende met de kompasrichting aangeduide gebouwen zijn Europese kunstwerken door de eeuwen heen te zien. Meteen links in Gebouw N zijn middeleeuwse verluchte religieuze en profane manuscripten tentoongesteld. In het E en W gebouw zijn wandkleden, meubelstukken en voorwerpen van toegepaste kunst te zien; sculpturen, schilderijen en tekeningen van Italiaanse en Franse oude en moderne meesters en werken uit de Hollandse Gouden Eeuw. Eén zaal is helemaal gewijd aan Rembrandt en zijn kring. Hier hangt niet alleen Rembrandts Oude man in militair kostuum van ca. 1631, maar ook een vroeg Lachend zelfportret (ca. 1628) en zijn Apostel Bartholomeüs die er, bijna 400 jaar na dato, uitziet als een hedendaagse man. Hij houdt zijn attribuut onopvallend in de hand. Het mes, waarmee hij gevild werd. Mijn gedachten dwalen af naar de Sixtijnse kapel; met Michelangelo’s interpretatie van deze martelaar in het Laatste Oordeel die is weergegeven met zijn afgestroopte huid in de hand en toegerust met Michelangelo’s eigen gelaatstrekken.
Niet alleen binnen de museummuren, maar ook daarbuiten is veel te genieten. In de prachtig aangelegde tuinen zijn replica’s van Romeinse beelden en eigentijdse sculpturen te zien.
Wat een rijkdom! Googelend naar het bedrag dat hier jaarlijks vrij komt voor nieuwe aankopen –was dat niet 9 miljoen- stuit ik op John Pearson’s biografie over Paul Getty, getiteld Painfully Rich (1994), waarin ik de bevestiging vind van het oude gezegde: geld (alleen) maakt niet gelukkig. Het verhaal van een disfunctionele, zeer ongelukkige familie. Met o.a. de horrorstory over Paul Getty’s door de maffia gekidnapte kleinzoon bij wie de ontvoerders een oor afsneden. Na aanvankelijke weigering betaalde grandpa het losgeld, maar met Paul Getty jr is het evenals met de kunstenaar wiens oor (door eigen hand) werd afgesneden, nooit meer goed gekomen.
Van Vincent van Gogh bezit het museum het kleurrijke doek Irissen uit 1889, geschilderd in de tuin van de psychiatrische inrichting in Saint Remy. Elk succesverhaal heeft een keerzijde.
Los Angeles heeft behalve musea, nog meer te bieden. Voor liefhebbers van auto’s is er het Petersen Automotive Museum. Waar de ontwikkeling van de auto, van de oudste motorisch voortbewogen rijtuigen tot nu, aanschouwelijk wordt gemaakt. Het begon met een koets, waarbij de natuurlijke paardenkracht werd vervangen door een hulpmotor. Tot mijn verbazing zag ik hier oldtimers ontwikkeld in de fabriek van meneer Toyoda (nog met een ‘d’). Voor mijn niet-kennersblik zagen de eerste Japanse modellen er net zo uit als de mij bekende oude Amerikaanse fordjes. Ook andere vroege Japanners vertonen onmiskenbaar parallellen met de Fiat 500 en 600 en de DKW, de ‘Deutsche Kinder Wagen’, die geparkeerd stonden in de straat van mijn kindertijd. Tot mijn verbazing zie ik dat in de 19e eeuw al een prototype werd gebouwd van de eerste hybride. Bij het zien van dit model, de Porsche Semper Vivus uit 1901, een automobiel die aangedreven werd door fossiele brandstof èn electricitieit, rijst de vraag waarom de productie van een dergelijke voertuig zo lang op zich heeft laten wachten!
Tenslotte nog enkele suggesties voor uitstapjes in en om L.A. Volgens velen een must: Venice Beach, maar wij waren er snel uitgekeken. Interessanter vond ik de historische informatie in de kleine expositie over Venetiaanse stadsgezichten van Bellotto en Canaletto in de Huntington Library. Caspare Vanvitelli – de Nederlandse Italiaan wiens werk nu te zien is in Museum Kade in Amersfoort – schitterde overigens door afwezigheid. Zie elders op deze site. In de Huntington wordt een link gelegd tussen het oude Europese Venetië en het ontstaan van het nieuwe Amerikaanse Venetië. Dit in de vroege twintigste eeuw ontwikkelde stadsdeel van Los Angeles is doortrokken van enkele kanalen. Een brochure uit 1905 prijst dit ‘Venice of America’ aan als een gezonde leefomgeving. …’Those living in the vicinity will be practically immune from all contagious diseases’… dit dankzij de kanalen gevoed met het zoute water van de oceaan.
Of het laatste nog zo is valt betwijfelen; maar mocht je wat gaan mankeren dan biedt de ‘Green Doctor’ op Venice Beach uitkomst. De man -gekleed in een groene outfit – probeert je binnen te praten in zijn legale shop. Eenmaal binnen kun je de klachten in wietrook doen opgaan…
Breng ook een bezoek aan Hollywood, met een wandeling langs de namen van celebrities in het plaveisel van de Miracle Mile. Neem even ster allures aan en geniet van een (duur) dinner bij 208 Rodeo Drive. Rijd langs de optrekjes van filmsterren aan Mulholland Drive en neem een kijkje in de spectaculaire decors van de Universal Studio’s. Voor liefhebbers van pretparken is er keuze tussen Disneyworld of Knott’s Berry Farm in het nabij gelegen Orange County. Of bezoek na een mooie rit langs de kust Seaworld in San Diego, waar onder druk van het WNF en andere dierenwelzijn instellingen niet alleen de educatie, maar vooral ook de bescherming van grote zeezoogdieren wordt geafficheerd. Jaren geleden zag ik hier een spectaculaire en letterlijk spetterende show met killer whales maar dat is binnen afzienbare tijd voorbij want de website meldt: this is the last generation of orcas in our care.
Surf tenslotte op echte Californische rollers voor een sportieve of liever een intellectuele ervaring naar de volgende sites voor meer informatie.
https://www.huntington.org/venice
http://www.getty.edu/visit/center/
https://www.discoverlosangeles.com/blog/where-surf-los-angeles
